Kazimierz Czarnota o niestandardowej mereologii – 31.10.2022, godz. 18.00, online

Zapraszamy na referat Kazimierza Czarnoty pt. Niestandardowa teoria przestrzeni i czasu na podstawie mereologii Stanisława Leśniewskiego.

Celem referatu będzie przystępne przedstawienie fragmentów niestandardowej mereologii na tle niestandardowej teorii mnogości i niestandardowej analizy matematycznej. Jest to zapowiedź książki „Niestandardowa mereologia”, którą prelegent planuje opublikować w 2023 roku.

Spotkanie odbędzie się 31.10.2022 (poniedziałek), godz. 18.00, na platformie Zoom. Link: https://uw-edu-pl.zoom.us/meeting/register/tJcqdO6tqz8vEtEvqIvFhqJcCQzJnLhde9Uq 

Abstrakt referatu

  1. Zbiór, podzbiór i liczba elementów w ujęciu pierwotnym, tradycyjnym, standardowy i w niestandardowym
  2. Całość i część w mereologii Leśniewskiego
  3. Niestandardowa mereologia części przedmiotu fizycznego
  4. Części przestrzeni i ich miara: odcinki, plasterki i okruchy
  5. Części czasu; pojęcie teraźniejszości
  6. Czasoprzestrzeń Minkowskiego w niestandardowej mereologii.

Referent:

Mgr Kazimierz Czarnota, uczeń Romana Ingardena i Izydory Dąmbskiej, odbył studia filozoficzne na UJ i matematyczne na UW. Przez kilkadziesiąt lat był wykładowcą logiki na UW i innych uczelniach. Jako redaktor i kierownik Redakcji Filozofii pracował w PWN. Jest członkiem Warszawskiego Oddziału i Zarządu Głównego PTF, w których pełni funkcję skarbnika.

Debata nad książką Mikołaja Ratajczaka „Forma życia i dobro wspólne” 19.10.2021 r.

Mamy zaszczyt zaprosić Państwa na debatę nad książką Mikołaja Ratajczaka „Forma życia i dobro wspólne. Geneza i aktualność współczesnej włoskiej filozofii politycznej”. Debata odbędzie się w dniu 19.10.2021 r. o godz. 18:00

W debacie wezmą udział: Mikołaj Ratajczak, Joanna Bednarek, Michał Krzykawski, Anna Winkler i Piotr Laskowski. Spotkanie poprowadzi Barbara Barysz.

„Znaczenie książki Mikołaja Ratajczaka ujawnia się już w tym, że wymyka się ona wszelkim klasyfikacjom. Jest ona oczywiście, jak zaznaczono w tytule, monografią włoskiej filozofii politycznej, pokazującą meandry jej powstania, jak też najważniejsze idee w niej zawarte. Praca ta nie ma jednak podręcznikowego charakteru i nie pretenduje do bezstronnego opisu tendencji politycznej filozofii włoskiej. Jej rekonstrukcji dokonuje Ratajczak z wyraźnie określonych pozycji zarówno teoretycznych, jak i społecznych. Uważam, że jest to duża zaleta monografii, która dzięki temu zabiegowi jest wielogłosowa, przy czym poszczególne głosy nakładają się na siebie lub wchodzą w dialog. Praca ta jest przedsięwzięciem wybitnym, tym bardziej, że może być odbierana na kilku poziomach: od po prostu niezwykle informacyjnego przeglądu aktualnej tematyki filozofii politycznej, nie tylko zresztą włoskiej; do pewnej propozycji uprawiania filozofii politycznej o zacięciu emancypacyjnym. Książka ta jest także wyzwaniem intelektualnym choćby z tego względu, że tak, nie zawaham się użyć tego słowa, monumentalne przedsięwzięcie, musi prowokować do dyskusji”.

prof. dr hab. Leszek Koczanowicz, SWPS Uniwersytet Humanistyczno-społeczny

dr Mikołaj Ratajczak – filozof, historyk idei, tłumacz. Pracuje w Zespole Filozofii Kultury IFiS PAN. Zajmuje się współczesną filozofią polityczną i historią radykalnych idei politycznych. Autor licznych publikacji poświęconych historii marksizmu, biopolityki, teologii politycznej, koncepcjom dobra wspólnego oraz wzajemnemu splotowi filozofii języka, podmiotu, socjologii i ekonomii politycznej.
dr Joanna Bednarek (ur. 1982): filozofka, pisarka, tłumaczka, członkini redakcji „Praktyki Teoretycznej”, publikowała m.in. w „Tekstach Drugich”, „Krytyce Politycznej” i „Czasie Kultury”. Autorka książek: „Polityka poza formą. Ontologiczne uwarunkowania poststrukturalistycznej filozofii polityki” (2012), „Linie kobiecości. Jak różnica płciowa przekształciła literaturę i filozofię?” (Fundacja na Rzecz Myślenia im. Barbary Skargi, 2016), „Życie, które mówi. Nowoczesna wspólnota i zwierzęta” (Fundacja na Rzecz Myślenia im. Barbary Skargi, 2017) i powieści „O pochodzeniu rodziny” (Wydawnictwo WBPiCAK, 2018) oraz „Próba” (Wydawnictwo Krytyki Politycznej/Staromiejski Dom Kultury). Teksty literackie publikowała w „Czasie Kultury”, „Wakacie” i „FA-arcie”.
dr hab. Michał Krzykawski, prof. UŚ, badacz filozofii nieanalitycznej, romanista, wykładowca Uniwersytetu Śląskiego, gdzie kieruje Centrum Badań Krytycznych nad Technologiami (https://www.ccts.us.edu.pl/). Autor wielu prac poświęconych filozofii techniki i ekonomii politycznej w kontekście antropocenu. Współtwórca książki „Bifurquer. « Il n’y a pas d’alternative »” pod redakcją Bernarda Stieglera i Kolektywu Internacja (Paris 2020. English translation forthcoming).
Anna Winkler – doktor nauk społecznych, filozofka i politolożka. Zajmuje się historią intelektualną radykalnej lewicy, zwłaszcza francuskim goszyzmem lat 50. i 60. XX wieku. Uczy historii doktryn politycznych i prawnych na Wydziale Historii i Dziedzictwa Kulturowego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie.
Piotr Laskowski – dr hab., prof. UW historyk idei, pracuje w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych UW, gdzie prowadzi zajęcia poświęcone włoskiej filozofii politycznej; opublikował „Maszyny wojenne. Georges Sorel i strategie radykalnej filozofii politycznej”, tłumaczył teksty Giorgio Agambena.
Barbara Barysz – jest doktorantką w Szkole Nauk Społecznych Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. W 2008 roku ukończyła filozofię na Uniwersytecie Warszawskim. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się na analizie dyskursów konserwatywnych i antyliberalnych, a także metafizycznych podstaw filozofii postmodernistycznej. Jej praca doktorska poświęcona jest analizie prawicowych, polityczno-filozoficznych dyskursów tożsamościowych w Polsce.

Wydarzenie organizuję Oddział Warszawski PTF.
Spotkanie odbędzie się za pośrednictwem Zooma:

Join Zoom Meeting https://us02web.zoom.us/j/84839821645?pwd=WGVSQk14VWlJZHA4NzVwTFN2dXBxQT09 Meeting ID: 848 3982 1645 Passcode: 369395.

Debata PTF – Giorgio Agamben wobec pandemii

Serdecznie zapraszamy na debatę pod egidą PTF, która odbędzie się 28 maja o godzinie 18 na platformie Zoom. Nasi goście przyjrzą się krytycznie pismom włoskiego filozofa Giorgio Agambena powstałym pod wpływem i dotyczącym obecnej pandemii. Link do spotkania zamieszczamy poniżej.

Równocześnie chcielibyśmy poinformować, ze tą właśnie debatą kończymy obecny sezon spotkań PTF, które wznowione zostaną z podobną regularnością we wrześniu.

Link do spotkania: https://us02web.zoom.us/j/86878866853?pwd=ZWdDSFdaZ1dKQWd0QmV1WlN2YWhaZz09 Meeting ID: 868 7886 6853 Hasło: 421859

Od momentu wybuchu pandemii Giorgio Agamben opublikował serię tekstów poświęconych nie tylko aktualnej sytuacji, ale także szerszemu namysłowi filozoficznemu. Prace te wywołały liczne spory i kontrowersje. Zarazem znalazły zwieńczenie w wydanej w tym roku książce, stanowiącej ich zbiór. Tytuł jest tyleż chwytliwy, co znaczący: „Where Are We Now. The Epidemic as Politics”. Uznaliśmy, że jest to dobra okazja do podjęcia dyskusji nad stanowiskiem Agambena.
W debacie, na którą serdecznie zapraszamy, wezmą udział Andrzej W. Nowak, Barbara Markowska i Mikołaj Ratajczak. Poprowadzi ją Urszula Zbrzeźniak.

Andrzej W. Nowak – Pracownik Instytutu Filozofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Interesuje się problematyką z zakresu ontologii w tym ontologii społecznej społecznej, studiów nad nauką oraz socjologią wiedzy. Popularyzator na gruncie polskim teorii nowoczesnego systemu-świata Immanuela Wallersteina, szczególnie zainteresowany studiami nad półperyferyjnością. Ważną częścią jego zainteresowań jest badanie kontrowersji naukowo-społecznych. Próbuje łączyć ontologiczną wrażliwość posthumanizmu z prometejską obietnicą nowoczesności i Oświecenia. Autor książek Wyobraźnia ontologiczna i Podmiot, system, nowoczesność oraz współautor wraz z K. Abriszewskim i M. Wróblewskim książki Czyje lęki? Czyja nauka? Struktury wiedzy wobec kontrowersji naukowo -społecznych kilkudziesięciu artykułów naukowych, aktywny uczestnik życia naukowego i publicznego, okazjonalnie publicysta, obecny także w blogosferze.

Barbara Markowska – filozofka polityki, teoretyczka idei i socjolożka kultury. Autorka rozprawy doktorskiej poświęconej idei sprawiedliwości w myśli Jacquesa Derridy (SNS IFiS PAN). Obecnie pracuje jako adiunktka w Instytucie Socjologii Collegium Civitas. Zainteresowania badawcze: teorie krytyczne kapitalizmu, biopolityka, przemiany sfery publicznej oraz kultur historycznych w Europie Środkowo-Wschodniej (memory studies). Ostatnie ważniejsze publikacje: Homo libidinous and the Economy of Desire. A re-reading of Simmel’s The Philosophy of Money after Freud (2018), Epistemologiczne źródła kryzysu demokracji liberalnej: dwa argumenty (2018), Herosi czy ofiary? Kapitał moralny Polaków w narracji Muzeum II wojny światowej w Gdańsku (2019), Metapolityka i kresy wspólnoty w pracy „Między historią idei a metafizyką” (2020) oraz red. naukowa| książki Dyskurs historyczny w mediach masowych. Reprezentacje przeszłości w polskiej i ukraińskiej sferze medialnej, Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2021.

Mikołaj Ratajczak – filozof, redaktor i tłumacz. Pracuje jako adiunkt w Zespole Filozofii Kultury IFiS PAN. Współzałożyciel i przez lata członek redakcji czasopisma naukowego „Praktyka Teoretyczna”, w latach 2012-2015 pracował również jako wydawca filozofii i nauk społecznych w Wydawnictwie Naukowym PWN. Autor publikacji poświęconych historii filozofii i idei politycznych, w tym monografii „Forma życia i dobro wspólne. Geneza i aktualność współczesnej włoskiej filozofii politycznej”, wydanej nakładem Wydawnictwa IBL PAN.

Urszula Zbrzeźniak – filozofka i tłumaczka. Pracuje jako adiunkt na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Naukowo zajmuje się filozofią współczesną. Autorka licznych publikacji, w tym książek: „Michel Foucault. Ku historycznej ontologii nas samych” i „Genealogia i emancypacja. Studia nad współczesną filozofią polityki”.

Spotkanie majowe – Tomasz Jativa o Heglu jako historyku filozofii

Serdecznie zapraszamy na spotkanie online, które odbędzie się 17 maja w godzinach 18-20 na platformie Zoom. Gościem spotkania będzie magister Tomasz Jativa, doktorant WFil UW, który wygłosi referat pt. „Hegel jako historyk filozofii” Poniżej załączamy link do spotkania, abstrakt wystąpienia i sylwetkę naszego prelegenta.

https://us02web.zoom.us/j/85123234480?pwd=S2dQTmM0MWorcFo4YXNqWWNWOGpwQT09

Celem proponowanego wystąpienia będzie próba rekonstrukcji Heglowskiej perspektywy ujmowania historii filozofii. Zgodnie z tą optyką następowanie po sobie kolejnych stanowisk filozoficznych strukturalnie odpowiada apriorycznemu rozwojowi kategorii logicznych analizowanemu na kartach Nauki logiki. Logika bytu okazuje się powiązana zatem z okresem filozofii przedsokratejskiej, logika istoty – z klasycznymi systemami starożytnej Grecji, logika pojęcia zaś – z okresem filozofii nowożytnej. W swojej historii filozofii Hegel dążył do przepracowania sprzeczności między transcendentalnym aprioryzmem a historyzmem poprzez refleksję na temat kulturowej funkcji filozofii. W jego opinii miała ona polegać na wyrażeniu w postaci pojęciowej struktur określających właściwe danej epoce historycznej logiczne warunki możliwości praktyk społecznych. Zwieńczeniem tak architektoniki systemu Heglowskiej, jak i konstrukcji przyjmowanego w ramach tej myśli pojęcia absolutu okazuje się zatem metafilozoficzna refleksja o charterze historii filozofii stanowiąca jednocześnie projekt ugruntowania wiedzy w ramach jej immanentnej dziejowości.

Nota biograficzna: mgr Tomasz Jativa (ur. 1992) – doktorant na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Absolwent MISH UW na kierunkach filozofia i kulturoznawstwo. Moje zainteresowania naukowe skupiają się wokół niemieckiej filozofii klasycznej, ze szczególnym uwzględnieniem myśli Kanta i Hegla, marksizmu oraz antropologii literatury. Autor monografii naukowej Humanizm socjalistyczny czy ekonomiczno predestynacja: Marks, Engels, Plechanow. Publikował w „Bez Dogmatu”, „Ha!arcie” oraz „Glissando”.

Spotkanie kwietniowe

Serdecznie zapraszamy na spotkanie online, które odbędzie się 12 kwietnia w godzinach 18-20 na platformie Zoom. Gościem spotkania będzie magister Marcin Woźniak z Fundacji Optimum Pareto, który wygłosi referat pt. „Problem transferu wiedzy przy ryzykach katastroficznych i egzystencjalnych” Poniżej załączamy link do spotkania, abstrakt wystąpienia i sylwetkę naszego prelegenta.

Link do spotkania:
https://us02web.zoom.us/j/87813738094?pwd=dzV3MmNsZ3VLKyswb0ZiSHljYUFSdz09

Przed pojawieniem się wirusa SARS-CoV-2 wiele środowisk ostrzegało przed nieadekwatnym przygotowaniem rządów na wypadek wystąpienia pandemii. Obecnie możemy się jedynie zastanawiać, ile z prawie 3 milionów zgonów, strat gospodarczych mierzonych w bilionach dolarów oraz długoterminowych konsekwencji dla zdrowia fizycznego i psychicznego dałoby się uniknąć, gdyby te głosy zostały wysłuchane, a odpowiednie działania prewencyjne zostałyby podjęte. Być może w wyniku tych drastycznych konsekwencji podejście decydentów zmieni się, choć fakt, że artykuły epidemiologów wyrażające dokładnie taką samą nadzieję po wybuchach epidemii o mniejszej skali w ubiegłych latach nie nastrajają optymistycznie.

Problem jest jeszcze poważniejszy w przypadku tzw. ryzyk egzystencjalnych, które w wypadku ziszczenia się nie pozostawiają ludzkości kolejnej szansy na poprawienie błędów przeszłości. Eksperci zajmujący się tym tematem szacują prawdopodobieństwo zajścia jednego ze scenariuszy katastrof egzystencjalnych pomiędzy 1 a 20% z największym udziałem scenariuszy spowodowanych działalnością człowieka.

Biorąc pod uwagę świeże doświadczenia, zagadnieniem o najwyższym priorytecie jest zasypanie przepaści pomiędzy rzetelną wiedzą o ryzykach katastroficznych i egzystencjalnych a procesami decyzyjnymi, które doprowadzą do wdrożenia najskuteczniejszych strategii prewencyjnych. Obecne systemy decyzyjne nie tylko nie spełniają tego zadania, ale same przyczyniają się do niektórych typów ryzyk.

Aby rozwiązać ten problem należy pochylić się nad szeregiem zagadnień. Pierwszym z nich jest identyfikacja rzetelnej wiedzy, gdyż nie wszystkie głosy wskazujące na ryzyka są równie uzasadnione, a odwołanie się do autorytetu ekspertów także sprawia problemy np. w sytuacji występowania różnicy zdań, co do rozstrzygnięcia której decydenci mogą nie mieć kompetencji. Kolejnym zagadnieniem jest kwestia wpływu danej wiedzy na konkretne decyzje, niemożliwe jest np. posiadanie kompetentnego doradcy w każdej sytuacji, która może mieć konsekwencje dla różnego rodzaju ryzyk. W końcu zagadnienie faktycznej stosowalności nowej ramy decyzyjnej – na ile możliwa jest efektywna zmiana zastanych systemów decyzyjnych?

Postaram się zaadresować te problemy proponując ramę systemu decyzyjnego opartego o komputerowo wspomaganą zbiorową dyskusję, która buduje publiczną bazę wiedzy w postaci powiązanej i reużywalnej argumentacji zapisanej w formie grafu w języku naturalnym. Podzielę się także spostrzeżeniami z praktyki korzystania z takiego systemu dla tworzenia polityk publicznych i procesów partycypacyjnych.

Marcin Woźniak – współzałożyciel i CEO Swarmcheck https://www.swarmcheck.ai/ oraz Fundacji Optimum Pareto https://optimumpareto.pl/. Autor koncepcji, rozwiązań technicznych i strategii rozwoju innowacyjnych metodyk komputerowo wspomaganej argumentacji oraz wzmacniania racjonalnego dyskursu publicznego. Koordynuje projekty badawcze, edukacyjne oraz z zakresu partycypacji społecznej i współtworzenia polityk publicznych. Zajmuje się także systemami głosowania zorientowanymi na problemy, filozofią prawa oraz strategiami rozwoju bezpiecznej sztucznej inteligencji. Regularnie współpracuje z ruchem Efektywnego Altruizmu i Polskim Stowarzyszeniem Transhumanistycznym.

Spotkanie Marcowe PTF Warszawa – Profesor Piotr Łukowski o Manipulacji

Serdecznie zapraszamy na spotkanie online, które odbędzie się 15 marca w godzinach 18-20 na platformie Zoom. Gościem spotkania będzie profesor Piotr Łukowski, który wygłosi referat pt. „O MANIPULACJI Czy możliwe jest panowanie nad człowiekiem poprzez generowanie uprzedzeń niezgodnych z rozumem i jego własnym interesem?” Poniżej załączamy link do spotkania, abstrakt wystąpienia i sylwetki naszego prelegentów.

Link: https://us02web.zoom.us/j/89635416480?pwd=MXZkT3ZOU2M1b1YvWDdnbVZhSnBsdz09

W powszechnym przekonaniu funkcjonuje zgubne nie tylko poznawczo utożsamienie kłamstwa z manipulacją. Różnice między obydwoma zjawiskami są niejasne do tego stopnia, że w publicystyce ma miejsce zrównanie tych dwóch zjawisk: manipulacja to kłamstwo, a kłamstwo to manipulacja. Należy więc skutecznie odróżnić jedno zjawisko od drugiego. Terminologiczne ustalenia są o tyle ważne, że wpływają na dość owocną interpretację ludzkich zachowań, motywacji i zrozumienie podejmowanych decyzji. Bazując na odróżnieniu kłamstwa od manipulacji można przejść do: głębszej analizy samego fenomenu manipulacji; rozpoznania cech ofiary manipulacji; naszkicowania psychologicznej sylwetki osoby najbardziej zagrożonej przez ulegnięcie manipulatorowi; praw, jakimi rządzi się manipulacja; wreszcie poznanie konsekwencji, do jakich ofiarę manipulacji prowadzi zakończony sukcesem proces manipulacji. W osiągnięciu tych celów szczególnie pomocna jest pewna szczególna forma manipulacji, która łączy w sobie, wydawać by się mogło, ewidentne sprzeczności i, jako taka, nie powinna mieć szans na zaistnienie. Niestety, jak się okazuje skuteczne wdrożenie tej formy, jak i dalsze jej podtrzymywanie okazuje się niezwykle wydajne i trwałe. Posługując się nią, manipulator może skutecznie zaburzać procesy poznawcze ofiary manipulacji, doprowadzając swą ofiarę do, silnie pożądanych przez nią samą, działań na swoją szkodę – służąc interesowi manipulatora, ofiara manipulacji wyrządza sobie krzywdę odczuwając przy tym wielką satysfakcję i radość. Taką ofiarę cechuje też jawna wrogość wobec każdego, kto zakwestionuje racjonalność jej postępowania.


Profesor Piotr Łukowski
Od dwudziestu lat zajmuje się tematem kłamstwa, perswazji i manipulacji.
Kierownik Zakładu Logiki Uniwersytetu Jagiellońskiego jest absolwentem matematyki na Uniwersytecie Łódzkim, w którego Katedrze Logiki i Metodologii Nauk uzyskał stopień doktora i doktora habilitowanego w dziedzinie nauk humanistycznych specjalności logika. W latach 2010-2018 kierował Zakładem Kognitywistyki w Instytucie Psychologii UŁ. Jego zainteresowania koncentrują się głównie na logikach niefregowskich, logikach treści, dualizacji logik, paradoksach, fenomenie nieostrości wyrażeń, myśleniu potocznym. Interesuje się powiązaniem logiki nauczanej na kursach akademickich z myśleniem potocznym.

Spotkanie Lutowe PTF Online

Serdecznie zapraszamy na spotkanie online, które odbędzie się 22 lutego w godzinach 18-20 na platformie Zoom. Gośćmi spotkania będą Michał Trzęsimiech i Katarzyna Mizio z Fundacji Efektywny Altruizm, będącej częścią globalnego ruchu organizacji dobroczynnych działających w duchu filozofii Petera Singera. Poniżej załączamy link do spotkania, abstrakt wystąpienia i sylwetki naszego prelegentów.

Link do spotkania: https://us02web.zoom.us/j/87454425966?pwd=bXdVeWVmTzUrVFBMZ05ZWGlSQnl0UT09

Wprowadzenie do Efektywnego Altruizmu

Podczas spotkania opowiemy Wam historię Efektywnego Altruizmu – ruchu i efektywnego altruizmu – idei, z której ruch ten wyrasta. Wychodząc od problemów filozoficznych, omówimy szereg praktycznych zagadnień związanych z dobroczynnością. Będziemy rozważać, jak czynić dobro w sposób efektywny i jak maksymalizować swój wkład w możliwą poprawę świata, który zamieszkujemy.

Michał jest przedsiębiorcą dobroczynnym. Działa w zaniedbanych, mimo że obiecujących obszarach życia publicznego. Organizator międzynarodowej społeczności Effective Altruism, inicjator jej struktur w Polsce. Studiował filozofię na Uniwersytecie Śląskim i Universitaet Wien.

Katarzyna jest doktorantką Uniwersytetu Wrocławskiego w dziedzinie biologii molekularnej. Wspiera rozwój społeczności Efektywnego Altruizmu w Polsce, koordynatorka ds. kapitału ludzkiego w Fundacji Efektywny Altruizm. Zaangażowana w działania mające na celu redukcję cierpienia zwierząt hodowlanych.

Zebranie sprawozdawczo-wyborcze Oddziału Warszawskiego PTF

Serdecznie zapraszamy wszystkich członków i członkinie warszawskiego oddziału PTF na doroczne zebranie sprawozdawczo-wyborcze, które odbędzie się 18 stycznia o godzinie 18 30 na platformie zoom pod adresem https://us02web.zoom.us/j/81620861384?pwd=djdTSnRBOG5XYW1iOWZ1UEsvcEt6QT09

Na zebraniu zostaną wybrane władze Oddziału Warszawskiego oraz jego przedstawiciele na Walne Zebranie PTF. Złożone zostaną tez sprawozdania z pracy Oddziału oraz sprawozdanie finansowe Skarbnika oddziału. Prosimy o liczną obecność.